Kiedy na rozwód wymagana jest zgoda współmałżonka?

Mój mąż poinformował mnie, że wnosi pozew o rozwód. Jestem temu przeciwna. Nie możemy dojść od dawna do porozumienia w sprawach dotyczących naszej rodziny, jednak nie akceptuję rozwodu. Mąż twierdzi, że nie potrzeba mojej zgody na rozwód. Czy faktycznie nie będę mieć możliwości wyrażenia sprzeciwu w tej sprawie?

Czytelniczka jak najbardziej będzie mogła przedstawić swoje stanowisko i wyrazić sprzeciw, jednak zasadniczo taki sprzeciw nie wywołuje automatycznie zamierzonego przez stronę skutku prawnego. Mąż Czytelniczki ma o tyle rację, że w polskim prawie, co do zasady, nie wymaga się, aby drugi małżonek musiał wyrazić zgodę na orzeczenie rozwodu. Tym samym dochodzi do sytuacji, gdy sąd rozwiązuje małżeństwo bez zgody czy nawet wbrew sprzeciwowi współmałżonka. Warunkiem orzeczenia rozwodu jest po prostu wykazanie w toku sprawy, że w małżeństwie doszło do zupełnego (całkowitego) i trwałego (nieodwracalnego) rozpadu więzi małżeńskich. Stanowi o tym art. 56 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (Dz. U. z 2012 r. poz. 788 ze zm.).

Szansa na "wyrażenie zgody", "sprzeciw" jako pewną instytucję prawną pojawia w kontekście tzw. przeszkód rozwodowych. Rozwód będzie możliwy tylko wtedy, gdy mimo udowodnienia tych okoliczności nie zachodzi żadna z przesłanek negatywnych. Są nimi m.in. dobro wspólnych małoletnich dzieci stron oraz żądanie rozwodu przez małżonka wyłącznie winnego rozpadowi małżeństwa. Brak zgody (sprzeciw) na rozwód nabiera szczególnego znaczenia w kontekście ostatniej z wymienionych przeszkód rozwodowych. Gdy rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozpadowi małżeństwa, sąd zasadniczo nie może wtedy udzielić rozwodu. Nie byłoby uzasadnienia "moralnego" dla sytuacji, w której ten, który zawinił, ma prawo porzucić i zostawić współmałżonka. Mimo wszystko nawet w takiej sytuacji rozwód jest dopuszczalny, gdy współmałżonek niewinny wyrazi zgodę na rozwód. Milczenie współmałżonka niewinnego bądź jego sprzeciw w tym konkretnym przypadku doprowadza więc do przyblokowania sprawy rozwodowej i oddalenia powództwa.

Prawo przewiduje jednak, że w szczególnym przypadku można udzielić rozwodu, mimo skutecznie wyrażonego sprzeciwu przez małżonka niewinnego. Zdarza się, iż małżonek niewinny odmawia zgody na rozwód, mimo że przykładowo od wielu lat małżonkowie żyją w separacji faktycznej i żadne z nich nie troszczy się o drugą osobę, nie czyni starań o naprawienie małżeństwa. Wówczas brak zgody na rozwód motywowany jest uczuciami, emocjami nieznajdującymi uzasadnienia w świetle norm moralnych, a jedynie chęcią np. odegrania się na winnym małżonku i utrudnienia mu życia. Sąd orzekając rozwód, z jednej strony stoi na straży trwałości instytucji małżeństwa nie dopuszczając do nieuzasadnionego rozwiązywania związków, z drugiej zaś pilnuje, aby nie utrzymywać fikcyjnych małżeństw.