Podjęcie decyzji o spadku pod wpływem groźby

Otrzymałam udział w spadku po moim przyjacielu. Rodzina zmarłego była z tego faktu niezadowolona i posunęła się nawet do gróźb, zmuszając mnie do odrzucenia spadku. Czy obecnie mam możliwość cofnięcia swojej decyzji?

Zasadniczo po podjęciu decyzji w sprawie przyjęcia bądź odrzucenia spadku nie ma możliwości zmiany stanowiska. Tego rodzaju oświadczenie spadkobiercy definitywnie zamyka kwestię, czy i w jaki sposób spadek przyjmuje, czy też nie chce być spadkobiercą i spadek odrzuca. Niemniej jednak przewiduje się pewien wyjątek. W sytuacji gdy decyzja spadkobiercy, np. o odrzuceniu spadku, nie była wyrażona swobodnie, wówczas może on starać się o "anulowanie" skutków prawnych takiego oświadczenia.

Przepis stanowi, że w przypadku gdy oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli. Wynika to z art. 1019 § 1 Kodeksu cywilnego. Oznacza to, że istotna jest tylko taka groźba, gdy z okoliczności sprawy wynikało, że jej adresat (w tym przypadku spadkobierca) mógł się obawiać, iż jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe. Z opisu sprawy przedstawionego w pytaniu wynika, że tak najprawdopodobniej było. Zachowanie rodziny zmarłego musiało być na tyle przekonywujące, iż Czytelniczka obawiała się, że faktycznie groźba zostanie spełniona. Dodać należy, iż nie wymaga się, aby przed "anulowaniem" takiego oświadczenia (np. o odrzuceniu spadku) trzeba było dysponować wyrokiem skazującym za popełnienie przestępstwa czy nawet składać zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. Niewątpliwie jednak sprawa karna może pomóc Czytelniczce przekonać sąd cywilny, że w tym przypadku rzeczywiście istnieją podstawy uchylenia się od wcześniejszej decyzji o odrzuceniu spadku. Niemniej z formalnego punktu widzenia są to dwa różne postępowania - o uchyleniu się od skutków oświadczenia oraz o popełnieniu przestępstwa przez osoby dopuszczające się groźby.

W celu uchylenia oświadczenia należy wnieść do sądu sprawę i złożyć stosowne oświadczenie. Takie oświadczenie musi być zatwierdzone przez sąd. Kluczową kwestią będzie tutaj dokładne uzasadnienie pisma z podaniem możliwie dokładnych dowodów. Jednocześnie z tym oświadczeniem spadkobierca musi określić czy i w jaki sposób spadek przyjmuje, czy też go odrzuca. Czytelniczka powinna więc zastanowić się czy przyjmie spadek wprost (z pełną odpowiedzialnością za długi spadkowe), czy też z dobrodziejstwem inwentarza (a więc z ograniczeniem tej odpowiedzialności do wartości stanu czynnego spadku, określonego w spisie inwentarza). Musi również pamiętać o tym, że powyższe uprawnienie wygasa z upływem określonego terminu - w omawianej sytuacji (tj. w razie groźby) jest to rok od chwili, kiedy ustał stan obawy wywołany zachowaniem rodziny zmarłego.