Darowizny a dział spadku

Wraz z bratem odziedziczyłem spadek po mamie, która nie zostawiła testamentu. Nasz ojciec (mąż mamy) nie żyje, jesteśmy jedynymi ustawowymi spadkobiercami. Chcę wnieść sprawę o dział spadku, ale brat nie wyraża zgody na podpisanie porozumienia. Ponadto chcę uzyskać większą część ze spadku, gdyż na pięć lat przed śmiercią mama darowała bratu działkę. Brat natomiast uważa, że spadek należy dzielić po połowie. Co mogę w tej sytuacji zrobić?

Dział spadku nie jest obowiązkowy, lecz prędzej czy później spadkobiercy powinni uregulować te formalności. Można to zrobić w drodze umowy między wszystkimi spadkobiercami bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców. Skoro brat Czytelnika nie chce podpisać stosownego porozumienia, nie pozostaje nic innego jak wnieść sprawę do sądu.

Darowizny poczynione za życia spadkodawcy zasadniczo zalicza się na poczet spadku dzielonego między zstępnych - ustawowych spadkobierców.

Czytelnik ma rację, jeśli chodzi o konieczność rozliczenia pewnego rodzaju przysporzeń majątkowych przy dziale spadku. Dotyczy to dziedziczenia ustawowego - zstępni (np. dzieci zmarłego) są wzajemnie zobowiązani do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn oraz zapisów windykacyjnych. Wynika to z art. 1039 Kodeksu cywilnego. Tego rodzaju doliczenie nie jest konieczne, jeśli z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności sprawy wynika, że darowizna lub zapis windykacyjny zostały dokonane ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia. W praktyce jednak najczęściej doliczenie trzeba zrobić. Obowiązek zaliczania darowizn wynika po prostu z faktu, że niejednokrotnie już za życia rodzic przekazuje dzieciom majątek, niejako na poczet przyszłego spadku. Uprawnienia dzieci do spadku są równe (o ile nie ma testamentu, który by te kwestie modyfikował). Dlatego zasadniczo przyjmuje się, że tego rodzaju darowizna była czyniona na poczet spadku i w chwili dzielenia spadku trzeba ją rozliczyć. Nie podlegają zaliczeniu na schedę spadkową drobne darowizny zwyczajowo w danych stosunkach przyjęte.

Zaliczenie na schedę spadkową przeprowadza się w ten sposób, że wartość darowizn (czy też zapisów windykacyjnych) podlegających zaliczeniu dolicza się do spadku lub do części spadku, która ulega podziałowi między spadkobierców obowiązanych wzajemnie do zaliczenia. Następnie oblicza się schedę spadkową każdego z tych spadkobierców i każdemu z nich zalicza się na poczet jego schedy wartość darowizny podlegającej zaliczeniu. Wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, i według cen z chwili działu spadku. Z kolei wartość przedmiotu zapisu windykacyjnego oblicza się według stanu z chwili otwarcia spadku, a według cen z chwili działu spadku. Przy zaliczaniu na schedę spadkową nie uwzględnia się pożytków z przedmiotu darowizny lub zapisu windykacyjnego.