Władza rodzicielska nad dziećmi w rodzinie zastępczej

Z powodu trudnej sytuacji materialnej oraz konfliktu z konkubentem odebrano mi moje dzieci, które na mocy postanowienia sądu zostały umieszczone w rodzinie zastępczej. W orzeczeniu sądu nie określono jednak, jak w takiej sytuacji kształtują się moje uprawnienia względem dzieci. Czy w całości przejmuje je rodzina zastępcza? Jak w takiej sytuacji wygląda kwestia kontaktów z dziećmi?

Zagadnienie wykonywania władzy rodzicielskiej nad dziećmi umieszczonymi w pieczy zastępczej reguluje art. 112¹ Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (Dz. U. z 2012 r. poz. 788 ze zm.).

W myśl tego przepisu, obowiązek i prawo wykonywania bieżącej pieczy nad dzieckiem umieszczonym w pieczy zastępczej, jego wychowania oraz reprezentowania w tych sprawach, a w szczególności w dochodzeniu świadczeń przeznaczonych do zaspokajania jego potrzeb, należą do rodziny zastępczej, prowadzącego rodzinny dom dziecka albo kierującego placówką opiekuńczo-wychowawczą, regionalną placówką opiekuńczo-terapeutyczną lub interwencyjnym ośrodkiem preadopcyjnym, w zależności od tego, w której z wymienionych placówek dziecko się znajduje. Pozostałe obowiązki i prawa wynikające z władzy rodzicielskiej w dalszym ciągu należą do rodziców dziecka. Powyższego przepisu nie stosuje się jednak, jeśli sąd opiekuńczy postanowi inaczej.

Wskazany przepis, określający podział kompetencji między rodziną zastępczą (placówką opiekuńczo-wychowawczą) a rodzicami dziecka, obowiązuje z mocy samego prawa, nie musi więc być przywoływany w orzeczeniu sądu o umieszczeniu dziecka w pieczy zastępczej. Jeśli zatem sąd nic innego nie postanowi, rodzice zachowują władzę rodzicielską nad dzieckiem, tj. zarząd majątkiem dziecka, reprezentację dziecka w zasadniczej większości spraw, a także prawo decydowania we wszystkich sprawach dziecka wykraczających poza zakres pojęcia "bieżącej pieczy", ta bowiem obok wychowania i reprezentacji w zakresie określonym w art. 112¹ K.r.o. jest przypisana do rodziny zastępczej. O ile więc rodzice dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej mogą w dalszym ciągu decydować o wyborze dla niego szkoły czy jego leczeniu, o tyle bieżąca piecza nad dzieckiem, rozumiana jako troska o osobę dziecka i zaspokajanie jego aktualnych potrzeb, stanowi przymiot rodziny zastępczej.

Art. 112¹ K.r.o. dopuszcza modyfikację opisanego wyżej podziału uprawnień między rodziców dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej a osobami wykonującymi tę pieczę. Sąd opiekuńczy może bowiem określić ten podział inaczej.

Wskazany przepis nie porusza zagadnienia kontaktów między rodzicami a dziećmi w pieczy zastępczej. Nie wymaga to jednak regulacji, ponieważ utrzymywanie kontaktów z dziećmi stanowi nieodłączne prawo i obowiązek rodziców, niezależny od władzy rodzicielskiej (art. 113 § 1 K.r.o.). Sposób realizacji tego prawa w czasie przebywania dzieci w pieczy zastępczej określa jednak sąd opiekuńczy, co w przedstawionej sytuacji uzasadnia wystąpienie z wnioskiem w tej sprawie.